Rotmistrz Władysław Pilecki. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i powstania warszawskiego. Żołnierz armii Andersa. Skazany na śmierć przez komunistów.
Witold Pilecki urodził się w 1901 roku i wychowywał się w Wilnie. Pochodził z rodziny szlacheckiej o tradycjach niepodległościowych i już jako uczeń gimnazjum związał się z ruchem harcerskim, a pod koniec I wojny światowej wstąpił do oddziałów samoobrony, które na przełomie 1918 i 1919 r. przejęły władzę w mieście, by bronić je przed bolszewikami. Walczył także w oddziale ułanów dowodzonym przez rtm. Jerzego „Łupszankę” Dąmbrowskiego, a w 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej był jednym z obrońców Warszawy.
Po powrocie do Wilna wstąpił do Związku Bezpieczeństwa Kraju. Zrobił kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Swoje życie prywatne próbował ułożyć właśnie w Wilnie i nawet rozpoczął studia plastyczne na tamtejszym uniwersytecie, jednak trudna sytuacja materialna rodziny zmusiła go do przerwania nauki.
W 1931 roku wziął ślub z Marią Ostrowską z którą doczekał się dwójki dzieci. W sierpniu 1939 r. otrzymał powołanie do wojs-
ka, a już na początku września jako podporucznik rezerwy wal-czył z Niemcami pod Piotrkowem Trybunalskim. 22 września bijąca się na południu kraju dywizja Pileckiego została rozbita, przedostał się więc do Warszawy, by podjąć działalność konspiracyjną. W okupowanej stolicy współtworzył Tajną Armię Polską (TAP). Rosnąca liczba aresztowań żołnierzy TAP oraz zbrodnicze działania Niemców była powodem decyzji o podjęciu próby zdobycia materiałów wywiadowczych z tworzonych przez hitlerowców obozów koncentracyjnych. By się do nich dostać Pilecki celowo wszedł w “kocioł” podczas łapanki na Żoliborzu. Został zatrzymany w kamienicy na ul. Wojska Polskiego 40. Podając się za Tomasza Serafińskiego – ukrywającego się żołnierza polskiego – został wywieziony w nocy z 20 na 21 września 1940 r. do obozu w Auschwitz, gdzie otrzymał numer 4859.
Mimo nieludzkich warunków Pilecki zbierał materiały wywiadowcze i przekazywał je przez wypuszczanych na wolność więźniów. To on przygotował pierwszą tajną notę na temat ludobójstwa w Auschwitz. Zorganizował tam także Związek Organizacji Wojskowych (ZOW). Każda grupa, tzw. „piątek” rozbudowywała swoją siatkę konspiracyjną nie wiedząc nic o istnieniu innych grup w obozie, co było pomysłem Pileckiego na zapewnienie bezpieczeństwa. Później ZOW był budowany na wzór organizacji wojskowych. Jego dowódcą został płk Kazimierz Heilman-Rawicz, który miał przygotować powstanie w obozie.
“Serafiński” doprowadził także do porozumienia organizacji politycznych działających w Auschwitz. Do spotkania doszło w Wigilię 1941 roku, a uczestniczyli w nim m.in. działacz lewicowy, były poseł i więzień brzeski Stanisław Dubois oraz Jan Mosdorf, przywódca Obozu Radykalno-Narodowego. Wiosną 1943 r. Niemcy zaczęli rozpracowywać organizacje konspiracyjne w obozie, a w ich ręce wpadało coraz więcej członków tamtejszego ruchu oporu. Wtedy Pilecki zdecydował się na ucieczką i w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 r. udało mu się zbiec wraz z dwoma współwięźniami. Dotarli do Nowego Wiśnicza, gdzie Pilecki odnalazł prawdziwego Tomasza Serafińskiego. Ten skontaktował go z oddziałami AK, jednak jego projekt ataku na obóz w Oświęcimiu nie zyskał aprobaty dowództwa i Pilecki wrócił do Warszawy.
W latach 1943-44 służył w oddziale Armii Krajowej i brał udział w Powstaniu Warszawskim. Początkowo walczył, jako zwykły strzelec w kompanii Warszawianka, a później dowodził jednym z oddziałów zgrupowania Chrobry II, w tzw. Reducie Witolda.
W 1944 roku dostał się do niewoli niemieckiej w Murnau. Po wyzwoleniu obozu w 1945 dołączył do II Korpusu Polskiego we Włoszech, a w październiku na osobisty rozkaz gen. Andersa, wrócił do Polski, by prowadzić działalność wywiadowczą na rzecz II Korpusu. Jesienią 1945 roku zorganizował siatkę wywiadowczą i rozpoczął zbieranie informacji o sytuacji w Polsce, w tym o żołnierzach AK i II Korpusu więzionych w obozach NKWD i deportowanych do Rosji. Prowadził także wywiad w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Nie zareagował na rozkaz gen. Andersa polecający mu opuszczenie Polski w związku z zagrożeniem aresztowania.
I tak 8 maja 1947 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, torturowany i oskarżony o działalność wywiadowczą na rzecz rządu RP na emigracji. 3 marca 1948 r. przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie rozpoczął się proces tzw. grupy Witolda.
Rotmistrz Pilecki został oskarżony o nielegalne przekroczenie granicy, posługiwanie się fałszywymi dokumentami, brak rejestracji w Rejonowej Komendzie Uzupełnień, nielegalne posia- danie broni palnej, prowadzenie działalności szpiegowskiej na rzecz gen. Andersa oraz przygotowywanie zamachu na grupę dygnitarzy Ministerstwa Bezpieczeństwa Narodowego. Zarzut o przygotowywanie zamachu Pilecki stanowczo odrzucił, zaś działania wywiadowcze uznał za działalność informacyjną na rzecz II Korpusu, za którego oficera wciąż się uważał.
Podczas procesu przyznał się do pozostałych zarzutów. Choć skład sędziowski (jeden sędzia i jeden ławnik) był niezgodny z ówczesnym prawem, 15 marca 1948 roku Władysław Pilecki został skazany na karę śmierci.
Mimo starań, ówczesny prezydent Bolesław Bierut, nie zgodził się na jego ułaskawienie. Wyrok wykonano 25 maja w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej, poprzez strzał w tył głowy. Miejsce pochówku Pileckiego nigdy nie zostało ujawnione – prawdopodobnie zwłoki zakopano na wysypisku śmieci koło Cmentarza Powązkowskiego.
Tak można było z bohatera zrobić przestępcę…
Do roku 1989 wszelkie informacje o dokonaniach i losie rotmistrza Pileckiego podlegały w PRL cenzurze, dopiero w 2006 roku został on pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego, a w 2013 r. awansowany do stopnia pułkownika.
Tekst: ANNA PARADOWSKA
Zdjęcie: Domena publiczna
